Yfir 110 milljarðar til almennings frá bönkunum

Áætla má að tekjur ríkis og sveitarfélaga hafi numið vel yfir 80 milljörðum króna á síðasta ári af rekstri bankanna fjögurra. Þar af hafi bein álagning greidd af bönkunum numið um 47 milljörðum króna í fyrra, en sértækir skattar og gjöld á bankana fjóra, sem ekki eru lagðir á aðrar atvinnugreinar, um 19 milljörðum króna en við þetta bætast arðgreiðslur og skattar tengdar launagreiðslum til starfsmanna.

Vænta má þess að íslenska ríkið fái um 24 milljarða í formi arðgreiðslna frá Íslandsbanka og Landsbankanum en lífeyrissjóðir um 25 milljarða til viðbótar miðað við boðaðar arðgreiðslur og endurkaup bankanna fjögurra.

Fámenn atvinnugrein

Fram kemur í greiningunni að sé horft í óbeina hlutdeild í hagnaði bankanna í fyrra megi áætla að hlutur ríkisins og lífeyrissjóða sé um 72 milljarðar króna en þar af er hlutur ríkisins um 48 milljarðar og lífeyrissjóða um 24 milljarðar.

Þá er einnig bent á að um fámenna atvinnugrein sé að ræða en starfsmenn bankanna fjögurra eru um 2.700 sem samsvarar rúmlega 1% af störfum á vinnumarkaði eða tæplega 2% af störfum á almennum vinnumarkaði en bankarnir stóðu undir um 15% af álagningu lögaðila árið 2023.

Beinar tekjur ríkisins af bönkunum deilt niður á hvern starfsmann bankanna nema yfir 30 milljónum að meðtöldum arðgreiðslum. Samkvæmt skýrslu sem ráðgjafarfyrirtækið Intellecon vann fyrir SFF í fyrra voru tekjur ríkissjóðs á hvern starfsmann banka allt að 5 til 6 sinnum hærri en í vissum innlendum atvinnugreinum.

Skili umtalsverðum fjárhæðum

Heiðrún Jónsdóttir, framkvæmdastjóri Samtaka fyrirtækja í fjármálaþjónustu, segir í samtali við Morgunblaðið að tölurnar sýni að íslensku bankarnir skili umtalsverðum fjárhæðum til samfélagsins, bæði í formi skatta og arðs til eigenda, sem að lokum séu mest íslenskur almenningur. Hún bætir við að ríkissjóður og lífeyrissjóðir séu aðaleigendur bankanna og saman eigi þeir yfir 600 milljarða af eigin fé þeirra.

Heiðrún minnir á að upphaflega hafi verið gert ráð fyrir því að stærsti hluti hinnar sértæku skattlagningar yrði tímabundinn eftir fjármálakreppuna. Hún segir að þessir skattar séu bæði fleiri og umfangsmeiri en í nágrannalöndum og samsvari um 20% af rekstrarkostnaði bankanna. „Skattarnir skekkja samkeppnisstöðuna gagnvart stærri erlendum fjármálafyrirtækjum sem ekki bera sömu skattbyrði, og þar með samkeppnishæfni Íslands,“ segir hún og bætir við að bankarnir keppi einnig innanlands við aðila sem ekki beri sömu skatta.

Spurð um arðsemi, útskýrir Heiðrún að arðsemi eigin fjár af rekstri íslensku bankanna hafi verið lægri undanfarin ár, að jafnaði, bæði í atvinnulífinu hér á landi og hjá bönkum í flestum öðrum Evrópuríkjum á sama tíma og íslensku bankarnir búi við þyngri skattbyrði. Hún segir að sértæku skattarnir séu hluti af svokölluðu „Íslandsálagi“, sem fyrst var fjallað um í Hvítbók um framtíðarsýn fyrir fjármálakerfið árið 2018. Þar voru skattarnir, ásamt óhagræði smæðarinnar og háum eiginfjárkröfum, nefndir sem þættir sem stuðli að hærri vaxtamun hér á landi.

Lækka þurfi skatta

Í skýrslu Intellecon fyrir SFF var áætlað að „Íslandsálagið“ kynni að nema allt að 0,96-1,15 prósentustigum af algengum lánum. Heiðrún tekur þó fram að þessi tala hefði verið sett fram með þeim fyrirvara að áhrifin kæmu einungis fram í útlánsvöxtum og að ákvörðun um vexti og aðra verðlagningu væri alltaf í höndum hvers lánveitanda fyrir sig. Hún bætir við að áhrifin gætu einnig komið fram með öðrum hætti, t.d. með hagræðingu, lægri arðgreiðslu, samdrætti í þjónustu eða lægri innlánsvöxtum.

„Það eru til leiðir til að lækka skatta. Við ráðum ekki við ýmsa utanaðkomandi þætti, en aðrir þættir eru mannanna verk og hægt að breyta, t.d. með því að færa umhverfi okkar nær því sem gerist í samanburðarlöndunum,“ segir Heiðrún.