Lífeyrisréttindi launþega hjá lífeyrissjóðum og vörsluaðilum lífeyrissjóða eiga uppruna sinn í lífeyrisiðgjaldi sem greitt er af launum hvers og eins. Lífeyrisiðgjald nýtur sérstakrar verndar í lögum enda hluti þeirra grunnréttinda sem samið er um í kjarasamningum. Þetta endurspeglast í lögum um lífeyrissjóði en samkvæmt þeim á aðeins að verja lífeyrisiðgjaldi til öflunar lífeyrisréttinda en óheimilt að ráðstafa því í þóknanir eða annan kostnað.

Á árinu 2009 fjölluðu stjórnvöld um breytingar á reglum sparnaðarleiðar tiltekins innlends vörsluaðila viðbótarlífeyrissparnaðar, en samkvæmt samningsskilmálum leiðarinnar átti hluti lífeyrisiðgjalds að fara í kostnað (50% iðgjalds fóru í kostnað fyrsta árið og ekkert eftir það). Í úrskurði fjármálaráðuneytisins var undirstrikað að lífeyrisiðgjaldi skyldi aðeins verja til öflunar lífeyrisréttinda. Samningsskilmálar sem mæltu fyrir um að iðgjaldi yrði ráðstafað með öðrum hætti væru ólögmætir að mati ráðuneytisins. Í framhaldi var sparnaðarleiðinni lokað og inneignum sjóðfélaga ráðstafað annað.

Auk lífeyrissjóða og innlendra vörsluaðila lífeyrissparnaðar bjóða þrír erlendir vörsluaðilar upp á þjónustu tengda séreignarlífeyrissparnaði hér á landi, þ.e. Allianz, Bayern-Líf og VPV. Lífeyrissparnaður erlendu aðilanna, oft nefndur lífeyristrygging, er að mörgu leyti frábrugðinn hefðbundnum lífeyrissparnaði. Hefðbundinn séreignarlífeyrissparnaður er peningaleg inneign þar sem hægt er að taka inneign út í heild eða að hluta við 60 ára aldur án nokkurra skerðinga. Samningar um lífeyristryggingu eru hins vegar flóknir og fela jafnan í sér langtímaskuldbindingu af hálfu réttahafans. Í tilviki erlendu aðilanna er starfsemin tvíþætt. Annars vegar er um að ræða umboðs- eða söluaðila hér á landi og hins vegar erlendan samstarfsaðila sem ávaxtar fjármunina eftir skilmálum tryggingasamnings. Eina hlutverk umboðsaðilans er að koma á samningi milli launþega og erlenda aðilans.

Eitt af því sem einkennir erlendar lífeyristryggingar eru háar þóknanir og fyrirkomulag þeirra (sjá skýringarmynd að ofan). Í dæmigerðu tilviki hjá Allianz á Íslandi nemur þóknun 25,8% af lífeyrisiðgjaldi fyrstu 5 ár samningstímans (byggt á fyrirliggjandi samningi og lykilupplýsingaskjali). Upphafsþóknun upp á 20,5% fellur niður eftir fimm ár og er þóknun 5,3% eftir það út 40 ára samningstímann. Á heildartíma samnings hjá Allianz fara 7,9% lífeyrisiðgjalds í þóknanir en í sparnaðarleiðinni sem var lokað árið 2009 var sambærilegt hlutfall 1,2%. Hjá íslenskum lífeyrissjóðum og innlendum vörsluaðilum er ekki tekinn kostnaður af lífeyrisiðgjaldi enda hefur slík gjaldtaka verið úrskurðuð ólögmæt eins og áður segir. Hjá þeim rennur allt lífeyrisiðgjaldið óskipt í sjóð eða inn á reikning í eigu rétthafa. Til að standa undir kostnaði er tekinn umsýslu- og rekstrarkostnaður af viðkomandi sjóði og ávöxtun hans í samræmi við lög en það sama á við um eignaumsýslu erlendu aðilanna. Háar þóknanir erlendra lífeyristrygginga endurspeglast í tekjum umboðsaðilanna hér á landi. Samkvæmt nýútgefnu ársuppgjöri Íslandsbanka hf. (móðurfélags Allianz Ísland hf.) námu þóknanatekjur Allianz á árinu 2024 um tveimur milljörðum króna. Langstærsti hluti tekna félagsins kemur frá þóknunum af lífeyrisiðgjaldi.

Við samanburð á starfsemi innlendra og erlendra vörsluaðila lífeyrissparnaðar vakna ótal spurningar. Eru þóknanir erlendu aðilanna í samræmi við íslensk lög? Gilda sömu reglur um starfsemi allra vörsluaðila lífeyrissparnaðar sem hér starfa og lúta þeir ekki allir eftirliti Seðlabankans? Er réttur neytenda tengdur lífeyrissparnaði nægjanlega tryggður?

Pist­ill­inn birt­ist fyrst í ViðskiptaMogg­an­um sem kom út sl. miðviku­dag.

Tengdar fréttir

Umræða

Missti buxurnar niður um sig í miðri ræðu

• Er of seint að fá sér kaffi núna?
• Ríkislausn fyrir tilnefningarnefndir?
• Er forsætisráðherra að smána fjárfestingu?
• Hvernig kemst ég í stjórn fyrirtækis?

» Fleiri tengdar fréttir