Ísland á réttri leið en aðhald nauðsynlegt

Alþjóðagjald­eyr­is­sjóður­inn (AGS) seg­ir í loka­yf­ir­lýs­ingu sinni að Ísland hafi náð að draga veru­lega úr efna­hags­legu ójafn­vægi síðustu miss­era, einkum með aðhalds­samri pen­inga­stefnu og fjár­mála­stefnu. Verðbólga hef­ur hjaðnað frá há­marki og mæld­ist 12 mánaða verðbólga 4,2% í lok apríl, en AGS bend­ir á að verðbólga sé enn þrálát og bú­ist sé við að hún fari ekki niður í mark­mið Seðlabank­ans fyrr en seint árið 2026.

Heim­sókn í tengsl­um við ár­lega út­tekt

AGS birti yf­ir­lýs­ingu sína í dag að lok­inni tveggja vikna heim­sókn sendi­nefnd­ar sjóðsins til Íslands, en hún fór fram sem hluti af ár­legri svo­nefndri „Article IV“-út­tekt á efna­hags­legri stöðu og horf­um lands­ins. Slík­ar út­tekt­ir fara fram í öll­um aðild­ar­ríkj­um AGS og fela í sér viðræður við stjórn­völd, Seðlabank­ann, sam­tök launa­fólks og at­vinnu­lífs­ins. Formaður sendi­nefnd­ar­inn­ar að þessu sinni var Magn­us Sax­ega­ard, sem hef­ur stýrt sams kon­ar heim­sókn­um til Íslands síðustu þrjú ár.

Hóf­leg­ur vöxt­ur og aðhald áfram nauðsyn­legt

AGS spá­ir 1,8% hag­vexti á þessu ári og 2,4% árið 2026, sem mun byggja á vax­andi út­flutn­ingi og aukn­um ráðstöf­un­ar­tekj­um heim­ila. Hins veg­ar verður áfram að gæta aðhalds í rík­is­fjár­mál­um. Spáð er að halli rík­is­sjóðs verði um 1,3% af vergri lands­fram­leiðslu í ár, sem hef­ur lækkað úr 3,5% í fyrra, og hrós­ar AGS ís­lensk­um stjórn­völd­um fyr­ir að setja fram raun­hæf­ar aðgerðir í fjár­mála­áætl­un.

„Stjórn­völd hafa unnið fag­lega að því að sam­hæfa fjár­mála- og pen­inga­stefnu síðustu ár og náð ár­angri í að draga úr verðbólgu og ójafn­vægi,“ seg­ir Magn­us Sax­ega­ard, yf­ir­maður sendi­nefnd­ar AGS í sam­tali við Morg­un­blaðið. Hann bæt­ir við að launa­greiðend­ur og verka­lýðshreyf­ing hafi einnig átt þátt í stöðug­leik­an­um: „Fjög­urra ára kjara­samn­ing­ur­inn frá síðasta ári skipti sköp­um.“

Tæki­færi í ný­sköp­un og sjálf­bær­um út­flutn­ingi

AGS sér tæki­færi í áfram­hald­andi fjöl­breytni í út­flutn­ingi – einkum á sviðum eins og líf­tækni, lyfjaiðnaði og fisk­eldi. Þar hef­ur Ísland for­skot vegna aðgeng­is að hreinni orku.

„Við sjá­um mikla mögu­leika í ný­sköp­un­ar­drifn­um út­flutn­ings­grein­um – þar eru tæki­fær­in til auk­inn­ar fram­leiðni mest,“ seg­ir Sax­ega­ard. „Við heim­sótt­um fjöl­mörg fyr­ir­tæki og það kom okk­ur á óvart hve mik­il gróska er víða á lands­byggðinni.“

Sjóður­inn legg­ur áherslu á að Ísland ætti að halda op­in­berri fjár­fest­ingu stöðugri sem hlut­falli af lands­fram­leiðslu. Einnig eru nefnd­ar mik­il­væg­ar um­bæt­ur í mennta­kerfi og reglu­verki til að tryggja að Ísland geti nýtt tæki­færi sem fel­ast í þróun gervi­greind­ar.

Áhætta vegna heimsviðskipta og fjár­mála­kerf­is

AGS bend­ir á að bein áhrif af vax­andi viðskipta­spennu séu tak­mörkuð á Íslandi, þar sem meg­in­hluti út­flutn­ings fer til Evr­ópu. Þó sé hætta á óbein­um áhrif­um – t.d. ef hag­vöxt­ur hjá helstu viðskipta­lönd­um dregst sam­an eða ef ferðaþjón­usta verður fyr­ir skakka­föll­um.

„Við telj­um að áhrif­in af versl­un­ar­stríði verði tak­mörkuð – ef lyfjaiðnaður­inn held­ur und­anþágu frá toll­um – en auk­in áhersla á fjöl­breytni út­flutn­ings er mik­il­vægt varn­ar­tæki,“ seg­ir Sax­ega­ard.

AGS tel­ur ís­lenskt banka­kerfi sterkt að mörgu leyti, með hátt eig­in­fjár­hlut­fall og lít­il van­skil, en seg­ir jafn­framt að það sé viðkvæmt fyr­ir ytri áföll­um, netógn­um og sveifl­um á er­lend­um fjár­mála­mörkuðum. Þá er lögð áhersla á mik­il­vægi þess að viðhalda öfl­ug­um gjald­eyr­is­forða og fylgj­ast með þátt­töku er­lendra fjár­festa í skulda­bréfa­markaði.

Ekki tími til að slaka á

Í heild­ina er mat AGS að Ísland standi vel en að áfram séu áskor­an­ir fram und­an sem krefj­ist ábyrgra ákv­arðana. Með sam­hæfðri efna­hags­stefnu, áfram­hald­andi aðhaldi og skýrri framtíðar­sýn um sjálf­bær­an vöxt geti Ísland tryggt áfram­hald­andi stöðug­leika og lífs­kjör.
Sax­ega­ard seg­ir að Ísland hafi dregið úr ójafn­vægi án þess að lenda í sam­drætti: „Þetta er ein sterk­asta lend­ing sem við sjá­um í þróuðum ríkj­um eft­ir heims­far­ald­ur.“

Yf­ir­lýs­ing sendi­nefnd­ar AGS hef­ur verið birt á vef Seðlabank­ans. 

• Blogga um frétt