Um nauðsyn umbreytingar í átt að velsældarhagkerfi

Spurn­ing­in er: hvernig hætt­ir meiri vöxt­ur að skila raun­veru­leg­um ávinn­ingi fyr­ir sam­fé­lagið og byrj­ar þess í stað að grafa und­an heilsu fólks og heil­brigði jarðar­inn­ar? Þró­un­ar­áætl­un Sam­einuðu þjóðanna tek­ur ein­mitt til­lit til fleiri þátta en vergr­ar þjóðarfram­leiðslu við röðun landa á svo­kölluðum lífs­kjaralista Sam­einuðu þjóðanna, en Ísland trón­ir efst á þeim lista, þar sem einnig er horft til lengd­ar skóla­göngu og lífs­líkna við fæðingu.

Vel­sæld­ar­hag­kerfi gæti verið svar við þess­ari spurn­ingu. Sú hug­mynda­fræði legg­ur áherslu á að setja lífs­gæði, heilsu og sjálf­bærni í for­gang, ekki sem af­leiðingu vaxt­ar, held­ur sem mark­mið í sjálfu sér. Í slíku hag­kerfi er efna­hags­leg virkni met­in eft­ir því hvort hún hef­ur já­kvæð áhrif á vel­sæld og jafn­vægi, ekki bara fram­leiðslu og neyslu. Til að ná þessu fram þurf­um við að end­ur­hanna mæli­kv­arða á framþróun þjóða. Mæli­kv­arðar sem mæla sann­ar­lega vel­sæld geta gefið gleggri mynd á stöðu þjóða, svo sem mæl­ing­ar á and­legri og lík­am­legri heilsu fólks, trausti og ör­yggi, jöfnuði, tæki­fær­um til mennt­un­ar, at­vinnuþátt­töku, aðgengi að nátt­úru, meng­un og sjálf­bærni.

Mæl­ing á vel­sæld og hag­töl­um er einn þátt­ur í því að kort­leggja bet­ur hvernig við get­um stuðlað að framþróun og góðum ár­angri í sam­fé­lag­inu sem hef­ur ekki nei­kvæð áhrif á um­hverfið né sam­fé­lagið. Þetta snýst ekki bara um hvernig við reikn­um og met­um ár­ang­ur, held­ur hvað við telj­um ár­ang­ur vera og hvað við telj­um vera nægi­lega mik­inn gróða eða efna­hags­leg­an vöxt. Það er ekk­ert ein­falt svar við spurn­ing­unni „hvað er nóg“, eða hvað er fjár­hags­lega næg arðsemi í rekstri fyr­ir­tækja eða nógu mik­il eigna­mynd­un ein­stak­lings. Ef við hlust­um, leit­um lausna sam­an og stefn­um sam­an að vel­sæld finn­um við betra kerfi sem styður bet­ur við okk­ur og nátt­úr­una.

Ef vel­sæld­ar­hag­kerfi á að verða að veru­leika á Íslandi þurf­um við sam­eig­in­lega framtíðar­sýn – og hug­rekki til að breyta. Fyr­ir­tæki, stofn­an­ir og stjórn­völd bera ábyrgð á því að inn­leiða kerfi sem stuðlar að upp­bygg­ingu en ekki niðurrifi, við þurf­um að huga að næstu kyn­slóðum og nátt­úr­unni. Vel­sæld­in hefst í raun innra með okk­ur öll­um, hvernig við hugs­um um okk­ur sjálf og hvernig við hugs­um um fólk. Þegar stjórn­end­ur fyr­ir­tækja setja vel­sæld starfs­fólks og sam­fé­lags í for­gang eykst ekki bara traust og holl­usta, held­ur einnig sköp­un­ar­kraft­ur, ný­sköp­un og ár­ang­ur.

Það eru raun­veru­leg tæki­færi fyr­ir Ísland að vera í far­ar­broddi í umbreyt­ingu yfir í hag­kerfi vel­sæld­ar, ásamt öðrum þjóðum sem til­heyra sam­starfi Well­being Economy Go­vern­ments (WEGo), þar á meðal Skotlandi, Kan­ada, Nýja-Sjálandi, Wales og Finn­landi. Sam­starf þjóða er lyk­ilþátt­ur og viss for­senda framþró­un­ar í átt að auk­inni sjálf­bærni í mála­flokk­um heil­brigðismála, mennt­un­ar, um­hverf­is, at­vinnu­lífs og fjár­mála. Ef smáríki eins og Ísland set­ur vel­sæld í for­gang á grund­velli skýrra mæli­kv­arða sem varpa ljósi á sam­fé­lags­lega vel­ferð get­ur þjóðin haft mik­il áhrif langt um­fram eig­in stærð.

Það er mik­il­vægt að stjórn­end­ur og hlut­haf­ar fyr­ir­tækja velti fyr­ir sér hvað er far­sæll eða ár­ang­urs­rík­ur rekst­ur og hvað er nógu mik­il arðsemi á eigið fé. Hug­mynda­fræði vel­sæld­ar­hag­kerf­is bygg­ir á því að hagnaður­inn megi ekki vera á kostnað fólks­ins og nátt­úr­unn­ar. Sjálf­bærni og visst jafn­vægi milli fjár­hags­legs ávinn­ings og annarra vel­sæld­ar­mark­miða er lyk­ilþátt­ur. Vax­andi fjöldi fjár­festa horf­ir til ár­ang­urs í lofts­lags­mál­um, mann­rétt­ind­um og ný­sköp­un sem mik­il­vægra þátta, líkt og arðsemi á eigið fé.

Að spyrja „hvað er nóg“ er ekki bara siðfræðileg spurn­ing, held­ur stefnu­mark­andi nauðsyn hjá stjórn­völd­um, at­vinnu­líf­inu og hjá ein­stak­ling­um sem get­ur leitt okk­ur áfram til betri framtíðar.

Pist­ill­inn birt­ist fyrst í ViðskiptaMogg­an­um sem kom út sl. miðviku­dag.