Það er líklega ofrausn að tala um eina sýrlenska þjóð og nánast er ómögulegt á þessari stundu að segja hvort hægt verður að byggja upp ríkisvald sem getur ráðið yfir og friðað það landsvæði sem kallað er Sýrland og styðst við landamæri sem Bretar og Frakkar teiknuðu upp þegar þeir voru að skipta með sér ottómanska heimsveldinu eftir fyrri heimsstyrjöldina. Bretar og Frakkar voru ekki mikið að setja sig inn í hvað skilgreindi hinar einstöku þjóðir eða trúarhópa þegar þeir teiknuðu upp löndin í Miðausturlöndum. Máttur reglustikunnar reyndist mikill og þegar landamæri Sýrlands voru teiknuð samkvæmt Sykes-Picot-samkomulaginu árið 1916. Enn þarf að leggjast í nokkra rannsóknarvinnu til að skilja þau öfl sem munu móta sýrlenskt samfélag næstu vikur og mánuði.
Þegar sýrlenskir flóttamenn hafa fagnað falli Assads-stjórnarinnar á vestrænum torgum hafa margir spurt hvort þeir fari heim. Enn sjást engin merki um það og reyndar ólíklegt að það gerist. Það eru helst þeir flóttamenn sem eru enn í nágrannaríkjum Sýrlands sem munu fara heim. Það er líklega tálsýn að flóttamenn fari heim, þvert á móti er líklegt að flóttamannastraumurinn geti aukist á ný frá Sýrlandi.
Nú þegar einræðisherrann Bashar al-Assad Sýrlandsforseti hefur hrökklast frá völdum hafa margir rifjað upp að hann er arabískumælandi alavíti, en alavítar klofnuðu frá trúflokki sjíta-múslíma sem er minnihlutahreyfing í íslam. Flestir múslímar eru súnnítar, og margir alavítar sjá sæng sína upp reidda eftir að hafa notið þess að vera undir verndarvæng Bashar al-Assad og flúðu land. Hve margir alavítar munu flýja er ómögulegt að segja en án efa vilja margir gera upp sakir við þá.
Hvað verður um alavíta?
Talið er að alavítar séu á milli 10% og 13% íbúa Sýrlands, eða um ein til ein og hálf milljón manna, miðað við íbúafjölda Sýrlands þegar átökin hófust. Alavítar hafa verið búsettir við strönd Sýrlands, en þeir eru einnig staðsettir í Homs- og Hama-héruðum, sem og í borginni Damaskus. Alavítasamfélagið hefur haft náin tengsl við Assad-stjórnina. Fjölskylda forsetans og stórir hlutar óformlegs valdakerfis í kringum hann hafa verið alavítar. Þeir hafa gegnt lykilstjórnarstöðum, ráðið yfir lögreglu og hernum og hafa sinnt háttsettum stöðum í úrvalsherdeildum og vígasveitum. Þeir hafa notið forskots þegar kemur að því að fá vinnu hjá hinu opinbera samanborið við aðra hópa eins og kristna, súnni-araba eða Kúrda. Almennt var litið á Alavíta sem trygga Assad-stjórninni en til var alavísk stjórnarandstaða sem varð að þola handahófskenndar handtökur, pyntingar, varðhald og morð, rétt eins og aðrir í Sýrlandi.
Þar að auki er alavítasamfélagið skotmark margra og helgidómar þess og helgir staðir og minnisvarðar voru eyðilagðir af íslömskum hópum. Í átökunum hafa óbreyttir borgarar meðal Alavíta verið teknir af lífi af vopnuðum hópum sem barist hafa gegn ríkisstjórninni. Í febrúar 2018 skaut andspyrnuhópurinn Ahrar Al-Sham (Islamic Movement of the Freemen of the Levant) úr sprengjuvörpum á hverfi í Damaskus þar sem aðallega bjuggu alavítar, sem leiddi til dauða óbreyttra borgara.
Á þeim svæðum sem eru undir stjórn Kúrda í norðausturhluta Sýrlands benda heimildir til þess að alavítar eigi á hættu að vera meðhöndlaðir sem andstæðingar, byggt á pólitískum tengslum þeirra við sýrlensk stjórnvöld frekar en trú þeirra. Alavítar búa einnig í Tyrklandi og Líbanon og þegar hefur hópur þeirra lagt á flótta þangað. Hve margir þeir eru liggur ekki fyrir en alavítar óttast að þeim verði ekki vært í Sýrlandi þó að þeir segi að þeir hafi eins og aðrir þjáðst undir stjórn Assads.
Fara Sýrlendingar heim?
Talið er að ríflega milljón sýrlenskra flóttamanna hafi komið til Evrópu síðan 2014. Þýskaland er stærsta gistilandið, sem ekki er nágrannaland við Sýrland, með meira en 850.000 sýrlenska flóttamenn. Líklega eru þeir talsvert fleiri. Nú hafa sjö ríki innan ESB ákveðið að taka ekki á móti fleirum flóttamönnum frá Sýrlandi, þar á meðal Belgía, Svíþjóð, Noregur og Þýskaland. Þessi lönd hyggjast ekki taka lengur á móti umsóknum Sýrlendinga um hæli. Ekki er farið að vísa Sýrlendingum úr landi en margir hafa nefnt að nú sé rétt að þeir fari að drífa sig heim. Norðmenn hafa til dæmis rifjað upp að norskir flóttamenn í heimsstyrjöldinni síðari, sem flúðu til Bretlandseyja, Bandaríkjanna og Svíþjóðar, hafi farið heim strax að afloknu stríðinu.
Áður en ósköpin hófust í Sýrlandi var talið að um 22 milljónir manna byggju í landinu. Stór hluti landsmanna hefur verið á flótta, annaðhvort innan landamæra Sýrlands eða utan þeirra. Samkvæmt tölum Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna (UNHCR) skapar Sýrland enn stærsta flóttamannavanda í heiminum. Síðan 2011 hafa meira en 14 milljónir Sýrlendinga neyðst til að flýja heimili sín í leit að öryggi. Meira en 7,2 milljónir Sýrlendinga eru enn á flótta í eigin landi þar sem 70% íbúanna þurfa á mannúðaraðstoð að halda og 90% búa undir fátæktarmörkum. Um það bil 5,5 milljónir sýrlenskra flóttamanna búa í fimm nágrannalöndum Sýrlands, Tyrklandi, Líbanon, Jórdaníu, Írak og Egyptalandi. Talið er að 3,7 milljónir sýrlenskra flóttamanna séu í Tyrklandi sem þiggur háar fjárhæðir frá ESB fyrir. Tyrkir hafa sagt að þeir vænti þess að sýrlensku flóttamennirnir fari heim núna.