Pistlar:

Fiskeldi er orðin ein af mik­il­væg­ustu at­vinnu­grein­um Íslands en út­flutn­ings­verðmæti grein­ar­inn­ar nam um 40 millj­örðum króna árið 2023 eða 4,3% af vöru­út­flutn­ingi þjóðar­inn­ar. Horfur eru á að aukningin verði allnokkur á þessu ári og áfram næstu árin. Útflutningsverðmæti eldisafurða á fyrstu fimm mánuðum ársins hafi aldrei verið meira. Verðmæti eldisafurða var fyrir vikið rúmlega 15% af útflutningsverðmæti sjávarafurða á fyrstu fimm mánuðum ársins og um 6% af verðmæti vöruútflutnings alls á tímabilinu. Þessi hlutföll hafa aldrei verið hærri og munu væntanlega halda áfram að hækka.

Fiskeldi er nú þegar mikilvæg útflutningsgrein á Íslandi en um leið verðum við háð sveiflum í verði á laxi en það hefur lækkað talsvert á seinni hluta ársins. Það má alveg velta fyrir sér hvort þessi miklu áform um laxeldi hér á landi séu raunhæf. Verður markaður fyrir allan þennan lax ef öll áform um aukningu í strand- og landeldi hér á landi ganga eftir? Það verður einnig að hafa í huga að ýmsar nágrannaþjóðir okkar hafa einnig uppi stór áform í fiskeldi þannig vel má sjá fyrir sér að framboð af laxi aukist gríðarlega næstu árin eða áratugina. Er þessi markaður óseðjandi eða eru fjárfestar að ofmeta eftirspurnina?

Uppbygging í landeldi fram undan

Til þessa hefur fiskeldi í landinu falist í strandeldi en þegar er hafin veruleg uppbygging í landeldi sem krefst mikils fjármagns. Hugsanlega mun strandeldi vera farið að hafa áhrif á útflutningstölurnar í lok árs 2025 og þá geta hlutirnir breyst hratt.

Í dag er fiskeldi orðið stærra en góð loðnuvertíð og því hefur verið varpað fram að tekjur af því geti orðið hærri en tekjur okkar af þorski áður en langt um líður. Slíkt mun hafa gríðarleg áhrif á efnahag landsmanna og gerbreyta atvinnulífi víða um land. Stundum má undrast hve lítil umræða er um þessar breytingar en til þessa hefur umræðan verið meira um neikvæð áhrif eða óhappaatvik tengd strandeldi en um þessa umræðu var fjallað hér í pistli. Um leið og sett er krafa um að þeim málum sé komið í lag má fagna þessum áformum í heild sinni.

Það þarf ekki að hafa mörg orð um mikilvægi atvinnugreinarinnar á Vestfjörðum en einnig skiptir hún Austfirðinga miklu máli. Enn er rúm til vaxt­ar í grein­inni en til þess að há­marka mögu­leika lax­eld­is fyr­ir Ísland þarf að vera skýr lagarammi, sam­keppn­is­hæf­ir skatt­ar og vilji stjórn­valda til að nýta þessa auðlind á sjálf­bær­an hátt. Óviss­an sem grein­in býr við er ekki góð fyr­ir neinn. Mögu­leik­arn­ir eru mikl­ir á Íslandi og spár eru til um það að út­flutn­ings­tekj­ur af laxi geti orðið meiri en af þorsk­in­um þegar fram líða stund­ir.

Stóru sjávarútvegsfyrirtækin komin af stað

Stóru sjávarútvegsfyrirtækin eru nú komin af miklum krafti inn í fiskeldi og hafa uppi mikil áform um vöxt þar. Samherji hefur um árabil rekið fiskeldi í Öxarfirði og reynt fyrir sér á ýmsum stöðum, svo sem í skammvinnum hugmyndum um þorskeldi. Nú hyggst félagið fjárfesta fyrir gríðarháar upphæðir í fiskeldi á Reykjanesinu.

Nú þegar eru sum sjávarútvegsfyrirtækin komin með stórar stöður og stór áform í fiskeldi, ýmist að þau kaupi sig inn í eldi sem er fyrir eða þau ætli að taka þátt í uppbyggingunni frá grunni. Þar má taka sem dæmi Ísfélag Vestmannaeyja sem fjárfest hefur í Kaldvík sem er á First North-markaðinum og hefur hækkað talsvert það sem af er ári. Innherji Vísis skrifaði fyrir skömmu: „Ef rétt er haldið á spilunum eftir þá miklu uppbyggingu sem hefur verið í fiskeldi undanfarin áratug þá ætti Ísland, meðal annars vegna hægstæðs orkuverðs og aðgangs að nægu ferskvatni, að hafa samkeppnisforskot á helstu keppinauta í atvinnugreininni, að mati hlutabréfagreinenda (Snorri Jakobsson), en hann verðmetur Kaldvík langt yfir núverandi markaðsgengi (50% hærra). Eftir miklar fjárfestingar hjá Kaldvík að undanförnu er útlit fyrir að framleitt magn á eldislaxi muni halda áfram að stóraukast á næsta ári sem eigi að skila sér í nærri tvöfalt meiri tekjum og verulega bættri rekstrarafkomu.“

Þessi orð sýna vel þær miklu væntingar sem fjárfestar hafa til fiskeldis á Íslandi núna. Það á eftir að koma í ljós hve raunhæfar þær eru.